Өзбекстан Борбор Азияда эркин соода аймагын түзүү демилгесин көтөрүүдө, анткени эл аралык чөйрөдө аймактык эркин соода аймагын коңшуларга кызыктуураак кылган жаңы фактор пайда болду.
Бул тууралуу өзбекстандык саясат таануучу Бахтиёр Эргашев “Ia-centr” борборуна берген маегинде билдирди.
Белгилей кетсек, мындай сунуш Борбор Азия мамлекеттеринин башчыларынын Душанбе шаарында өткөн акыркы жолугушуусунда айтылган.
Анын пикиринде, улуу державалардын блоктору — бир жагынан АКШ, экинчи жагынан Кытай менен Россиянын ортосундагы глобалдык тирешүү күчөп баратат жана келечекте да күчөй берет.
“Бул учурдагы логистикалык байланыштарды жана өндүрүш чынжырларын коркунучка кептеп, аймактык валюталык зоналардын жана улуу державаларда борборлоштурулган технологиялык платформалардын түзүлүшүнө алып келет”, – деп эсептейт эксперт.
«Борбор Азия Россия, Кытай жана Индиянын ортосунда, Иран менен Пакистандын өсүп жаткан экономикаларынын жанында жайгашкан. Бул кайсы багытты тандоону — улуу державалардын биринин таасири астында жашоону же субъективдүү аймак болууну тандашы керек дегенди билдирет», – деди Эргашев.
Маселе азыркы этапта Борбор Азия өлкөлөрүнүн экономикасы эркин соода аймагын түзүүгө даяр эместигинде жатат. Муну бирдиктүү энергетикалык шакекче көйгөйүн, суу ресурстарын бөлүштүрүү маселелерин жана чек араларды ачуу маселелерин чече албагандык далилдеп турат.
Ушул убакка чейин Борбор Азия өлкөлөрү коңшулары менен эмес, тышкы оюнчулар менен соода жүргүзүүгө бел байлаган. Ошондуктан, азыркы демилге алдыга секирип жаткандай сезилет.
Борбор Азияда эркин соода аймагын түзүү боюнча сунуштар практикалык көз караштан иштелип чыга элек, – дейт Россиянын Илимдер академиясынын Дүйнөлүк экономика жана эл аралык мамилелер боюнча Улуттук изилдөө институтунун улук илимий кызматкери Станислав Притчин.
Эксперттин айтымында, президенттердин расмий сөз сүйлөп жаткандагы билдирүүлөрү эң маңыздуу болгон, бирок эң маанилүү сунуштардын көбү меморандум деңгээлинде да белгиленген эмес.
Мындай сунуштардын бири аймакта эркин соода аймагын түзүү болду.
«Бир жагынан, биздин аймакта кеминде 2 окшош зона бар: биринчиси КМШнын алкагындагы, 2011-жылдан бери кыйла натыйжалуу иштеп жаткан зона; экинчиси ЕАЭБ алкагындагы зона», – деген Притчин.
Коопсуздук кепилдиктери болбосо, экономикалык долбоорлор иш жүзүндө рентабелдүү эмес экенин да белгилей кетүү керек. Өзбекстан, Казакстан жана Кыргызстан Чолпон-Атада Борбор Азия мамлекеттеринин президенттеринин 4-консультативдик жолугушуусунда кол коюлган достук жана жакшы коңшулук келишимине аймактын эки республикасы дагы эле кол кое элек.
